De striproute ontstond aan het begin van de jaren 90. De Stad Brussel ging toen in tegen de grote publicitaire affiches die het stadscentrum lelijk maakten. Alleen: toen die affiches eenmaal verwijderd waren, bleven er verwaarloosde muren achter die om renovatie smeekten. Zo ontstond de eerste stripmuur: het personage Ragebol van de Brusselse striptekenaar Frank Pé in de Plattesteenwijk. Een mooi initiatief waar kunst stadsvernieuwing ontmoet, en dat meteen opvolging kreeg. Een paar Brusselse auteurs mochten aan de slag op muren in de hoofdstad.
Door de jaren heen werd het parcours rijker en geschakeerder, werkten niet-Brusselse Belgische auteurs mee… En toen kwamen ook de buitenlandse auteurs – Hugo Pratt, Zep, Dupuy-Berberian, Uderzo, Mezzo zijn er een paar van – die ook deel uitmaken van de enorme invloedsfeer van de Belgisch-Franse striptraditie.
Van Kuifje tot Robbedoes over Corto Maltese, Lucky Luke, Yoko Tsuno, Natasha, Asterix… Meer dan zeventig personages vrolijken vandaag de muren op bij een wandeling die de toeristenstraatjes verlaat en u een kant van Brussel laat ontdekken vol charme en authenticiteit. Vandaag ontwikkelt het striproute zich nog verder. De wereld van de strips is diverser geworden, en het striproute moderniseert mee. Graphic novels en niches veroveren de muren met artiesten zoals Nix, Dominique Goblet, Brecht Evens.
Hercontextualisering van de Striproute muurschilderingen van de van Brussel
Sinds enkele jaren wordt de Striproute van de Stad Brussel bekritiseerd omwille van de seksistische en racistische stereotypen die sommige muurschilderingen zouden uitdragen. In juni 2021 lanceerde de Stad Brussel op initiatief van Arnaud Pinxteren, de schepen die verantwoordelijk is voor het Brussels striproute, stadsvernieuwing en burgerparticipatie, een overheidsopdracht om de muurschilderingen van de Striproute een nieuwe context te geven.
Het Brussels Studies Institute heeft samengewerkt met de striponderzoeksgroep ACME en het Belgisch Stripmuseum (CBBD) om voor elk muurschildering een korte tekst van hercontextualisering op te stellen, die toegankelijk zal zijn via een QR-code. De teksten werden tussen september 2022 en februari 2023 gepubliceerd op de website Parcours BD.
Het bestrijden van gecontesteerde symbolen en stereotypen in de openbare ruimte is tegenwoordig een zeer gevoelig onderwerp en vergt daarom grondige werkzaamheden en een dialoog met de verschillende betrokken actoren. Tussen september 2021 en juni 2022 hebben de BSI, ACME en de CBBD een brede dialoog geopend met academici, deskundigen en talrijke vertegenwoordigers van de civiele maatschappij.
Tijdens drie uitwisselingsmomenten kwamen 47 personen bijeen: academische deskundigen die gespecialiseerd zijn in de verschillende behandelde thema’s (racisme, gender, geschiedenis, kunstgeschiedenis, sociologie, pedagogie, geheugen, geografie, antropologie, stripverhaal…); mensen uit de stripsector (gidsen van de Striproute, uitgevers, auteurs, verantwoordelijken van de Striproute); vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld (feministische en dekoloniale activisten), alsook studenten Romaanse taal- en letterkunde (ULB/VUB) en Urban Studies (ULB/VUB).
De discussies belichtten vele aspecten van de betwisting van bepaalde beelden die strips overbrengen. De teksten die de BSI, ACME en de CBBD voor de Stad Brussel hebben opgesteld, stellen elk muurschildering voor, identificeren eventuele stereotypen en plaatsen ze in hun context. Voortaan zullen voorbijgangers die geconfronteerd worden met een beeld uit een stripverhaal dat op een muur tot 900 m² wordt uitvergroot (terwijl het oorspronkelijk de bedoeling was dat het op enkele centimeters zou passen) meer informatie kunnen vinden over het gepresenteerde stripverhaal, over het tijdperk en de auteurs ervan.
Hoewel hercontextualisering nooit synoniem is van rechtvaardiging, stelt zij de burger in staat om zowel de bedoelingen van de auteurs bij het gebruik van bepaalde grafische elementen als de context waarin deze zich hebben ontwikkeld, te begrijpen.
De problemen, de moeilijke gevolgen en de belangrijke nawerkingen van racisme en seksisme waarmee veel burgers worden geconfronteerd, impliceren niet dat deze teksten bedoeld zijn om fouten te herstellen. Integendeel, ze zijn een uitnodiging om samen na te denken en deze symbolen en hun boodschappen in vraag te stellen.
Om deze constructieve dialoog voort te zetten en te verdiepen, kunnen degenen die een mening of commentaar op de teksten willen geven, contact opnemen met info@bsi.brussels. De ontvangen feedback zal worden doorgegeven aan de stad Brussel.
Het Brussels Studies Institute zorgde voor de redactie van de teksten en bedankt de leden van het wetenschappelijk comité die de teksten hebben nagekeken en talrijke suggesties hebben geleverd: Maaheen Ahmed, Mélanie Andrieu, Tine Anthoni, Els Consuegra, Isabelle Debekker, Erwin Dejasse, Serge Jaumain, Amandine Lauro, Fabrice Preyat, Nathalie Tousignant, Joost Vaesen et Benjamin Wayens. De bibliothecarissen van de CBBD, Dimitri Bogaert en Gregory Shaw, worden bedankt voor hun hulp bij het raadplegen van de verschillende stripreeksen. Het BSI, ACME en de CBBD danken ook ook Lyne Brenac, Philippe Cappart, Philippe Decloux, François Deneyer, Benoit Glaude, Jannin, Alicia Lambert, Gert Meesters, Mary Peterson en Michel Van Roye voor hun bijdragen. Ten slotte worden ook alle anonieme deelnemers aan de drie seminaries bedankt, ook al betekent hun deelname vanzelfsprekend niet dat zij de gekozen strategie van hercontextualisering steunen. Hun meningen en argumenten waren nuttig voor verdere reflectie.
De bronnen en referenties die zijn gebruikt bij het schrijven van de mededelingen kunnen per e-mail worden opgevraagd bij info@bsi.brussels of worden geraadpleegd op onze website.